Staw kolanowy
Staw kolanowy jest złożonym stawem w układzie kostno-szkieletowym człowieka. W wyniku złożonej budowy jest bardziej podatny na urazy. Staw kolanowy tworzy kość udowa, kość piszczelowa oraz rzepka. Powierzchnie stawowe pokryte są warstwą chrząstki, która w miejscach największego obciążenia jest grubsza, co zapobiega nadmiernemu obciążeniu stawu podczas wykonywania ruchów. Staw kolanowy podzielony jest na dwa piętra, dzięki obecności łąkotki bocznej i przyśrodkowej. Podczas wykonywania ruchów łąkotki przesuwają się do przodu przy prostowaniu oraz do tyłu przy zginaniu. Ich funkcją jest dopasowanie do siebie powierzchni stawowej kości udowej i piszczelowej oraz wykonywanie ruchów obrotowych przy zgięciu kolana. Obie łąkotki są połączone między sobą więzadłem poprzecznym kolana. Ponadto łąkotka boczna połączona jest z wewnętrzną powierzchnią kłykcia przyśrodkowego kości udowej przez więzadło łąkotkowo-udowe przednie i tylne. Z przodu torebki stawowej kolana ścięgno mięśnia czworogłowego uda przechodzi w więzadło rzepki. Przyśrodkową część wzmacnia więzadło poboczne piszczelowe, a boczną wzmacnia więzadło pobocze strzałkowe. Podczas obciążenia, na przykład: stania z wyprostowanym stawem kolanowym więzadła poboczne stabilizują kolano. Wewnątrz kolana znajdują się więzadła krzyżowe-przednie (ACL) i tylne (MCL). Więzadło krzyżowe przednie jest dłuższe od tylnego, ale słabsze niż więzadło krzyżowe tylne. Oba więzadła hamują ruch zginania, prostowania i nawracania kolana.
Kolano biegacza
Kolano biegacza związane jest z przeciążeniem pasma biodrowo piszczelowego (ITBS - Iliotibial Band Syndrome), występuje najczęściej u osób aktywnych fizycznie. Pasmo biodrowo-piszczelowe to gruba warstwa tkanki łącznej, przebiegająca po bocznej stronie uda aż do kości piszczelowej (po stronie wewnętrznej). Stanowi ono łącznik pomiędzy stawem kolanowym a biodrowym. Najczęściej jednak, przez dysproporcję siły mięśni kończyn dolnych, jest ono poddawane znacznym przeciążeniom, na które podatne jest najbardziej jego dystalny przyczep - właśnie w okolicy kolana.
Jakie są przyczyny ITBS?
Najczęściej należą do nich błędy treningowe, takie jak brak lub nieodpowiednia rozgrzewka, nieprawidłowe wzorce ruchowe, zbyt duże obciążenia w trakcie treningu lub za krótka regeneracja po treningu.
Jak się objawia kolano biegacza?
Najczęściej występującym objawem jest ból po stronie zewnętrznej, który nasila się podczas aktywności fizycznej. W późniejszych etapach może występować także w spoczynku. Nasilenie objawów może występować np. podczas wykonywania przysiadów czy chodzenia po schodach.
Boli mnie kolano, co mogę zrobić?
Kolano biegacza jest efektem długotrwałych przeciążeń i tylko kompleksowe podejście jest w stanie zapobiec nawracaniu problemu w przyszłości. Podstawą jest wizyta u fizjoterapeuty sportowego, który zdiagnozuje przyczynę problemu i dobierze indywidualnie terapię. Jej podstawą powinny być ćwiczenia w połączeniu z terapią manualną, efekty także daje wspomagająco fizykoterapia.
Najważniejsze są jednak zmiany nawyków ruchowych - odpowiednia rozgrzewka, poprawa biomechaniki ruchu oraz regeneracja po treningu.
ACL
Zdrowe więzadło krzyżowe przednie jest w stanie przejmować przeciążenia sięgające ponad 2500N. Jest to struktura odpowiedzialna za utrzymywanie kości piszczelowej w jej prawidłowym położeniu. Do uszkodzeń tej struktury dochodzi najczęściej w złożonym mechanizmie z komponentą rotacyjną. Uszkodzenie ACL dotyczy głownie zawodników sportów zespołowych oraz sportów, w których zawodnicy muszą gwałtownie wyhamowywać lub zmieniać trajektoria ruchu. Niestety uszkodzenie ACL idzie najczęściej w parze z uszkodzeniem innych struktur takich jak łąkotka i więzadło MCL.
Niezwykle ważna jest rehabilitacja - zarówno przed, jak i pooperacyjna.
Przed operacją skupiamy się na przywróceniu pełnego zakresu ruchu, stabilizacji i wzmocnieniu mięśni w obrębie kończyny dolnej. Dzięki temu proces rehabilitacji po operacji jest znacznie krótszy.
Po operacji dzięki połączeniu ćwiczeń i terapii manualnej, a także fizykoterapii, przywracamy maksymalną możliwą sprawność stawu kolanowego pacjenta.
Uszkodzenie łąkotki
Uszkodzenie łąkotki jest jednym z częstszych urazów w obrębie stawu kolanowego. Szczególnie narażeni są na nią młodzi sportowcy (piłkarze, snowboardziści, narciarze) ze względu na duże przeciążenia oddziałujące na kolano podczas treningu; a także osoby po 40.r.ż. - tutaj dominuje jako przyczyna zaburzenie prawidłowej biomechaniki kolana, postępujące długotrwałe przeciążenia oraz zwyrodnienia.
Staw kolanowy zawiera 2 łąkotki - boczną i przyśrodkową. Obie mają kształt małych półksiężyców - zbliżony do litery C. Bardziej podatna na uszkodzenia jest łąkotka przyśrodkowa ze względu na jej mniejszą mobilność. Łąkotki mają za zadanie dopasowywać do siebie powierzchnie stawowe kości piszczelowej i udowej, amortyzować obciążenia oraz uczestniczą w wymianie substancji odżywczych.
Uszkodzona łąkotka z reguły daje dolegliwości bólowe po tej stronie, która została naruszona. Dodatkowo występuje blokowanie się lub przeskakiwanie kolana. Uszkodzenie łąkotki wymaga konsultacji z ortopedą, a nierzadko także operacji szycia lub usunięcia łąkotki.
Niezależnie od zastosowania lub nie zabiegu operacyjnego, kolano z uszkodzoną łąkotką wymaga rehabilitacji. Łąkotki są jednym z ważniejszych elementów czucia głębokiego w kolanie, więc brak odpowiedniego programu powrotu do funkcji sprawi, że uraz ten może nawracać.
Co robimy z uszkodzonymi łąkotkami?
- praca z blizną, obrzękiem po zabiegu operacyjnym (jeśli zostanie zastosowany)
- praca nad stabilnością kolana i całego ciała
- przywracanie naturalnego zakresu ruchu
- wzmacnianie mięśni kończyny dolnej
Zwyrodnienia stawu kolanowego
Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego nazywana inaczej gonartrozą jest najczęstszym rodzajem choroby zwyrodnieniowej. Zazwyczaj dotyka przedział przyśrodkowy i staw rzepkowy-udowy.
Przyczyny: W większości przypadków rozwija się samoistnie lub w wyniku przebytych urazów, zmian statyki np. kolano szpotawe, koślawe lub jako konsekwencja chorób metabolicznych.
Profilaktyka: Systematyczna aktywność fizyczna, unikanie nadwagi
Kiedy zgłosić się do fizjoterapeuty?
Jeśli zauważasz objawy takie jak: ból w obrębie stawu kolanowego, ograniczenie ruchomości, sztywność kolana, trzeszczenie lub obrzęk skontaktuj się z fizjoterapeutą. Zapobiegnie to rozwojowi dysfunkcji wynikających z nieprawidłowo funkcjonującego stawu oraz ograniczeniu ruchomości stawu.
Jeśli fizjoterapia nie przyniesie efektów pacjentów poddaje się zabiegowi endoprotezoplastyki stawu kolanowego lub rzadko osteotomii.
Szpotawość kolan
Wada, w której oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz. Najczęstszą przyczyną jest krzywica oraz nadmierne przeciążenie statyczne układu kostnego kończyn dolnych. Trzony kości udowej, piszczelowej i strzałkowej wygięte są na zewnątrz. Rozciągnięte struktury aparatu mięśniowo-więzadłowego to więzadło poboczne zewnętrzne, mięśnie dwugłowe uda i strzałkowe. Przykurczone struktury to mięśnie półścięgniste, półbłoniaste oraz dwugłowe uda.
Koślawość kolan
Nogi ułożone w kształcie litery „X”. Wada, w której oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty na zewnątrz. Koślawość fizjologiczna występuje, gdy odchylenie od osi jest nie większe niż 10-15 stopni lub rozstęp między kostkami przyśrodkowymi wynosi 4-5 cm. W wyniku rozwoju wady dochodzi do zmian kostnych: przyrostu kłykcia wewnętrznego kości udowej, skrzywienia kości udowej lub piszczelowej, skręcenie na zewnątrz podudzia i przeprostu w stawie kolanowym. Skutkiem zmian kostnych są zmiany mięśniowo-więzadłowe: rozciągnięcie więzadła pobocznego piszczelowego, skrócenie więzadła pobocznego strzałkowego, rozciągnięcie mięśnia półścięgnistego, półbłoniastego, krawieckiego, głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego, przykurczu pasma biodrowo-piszczelowego oraz mięśnia dwugłowego uda.
Chondromalacja rzepki
Rzepka znajduje się z przodu stawu kolanowego w ścięgnie mięśnia czworogłowego uda. Jej funkcja polega na przenoszeniu obciążenia podczas biegania, skakania, klęczenia oraz kontroli ruchu zginania i prostowania kolana. Rzepka pokryta jest warstwą tkanki chrzęstnej, która w wyniku urazów, przeciążeń jak i również braku ruchu, prowadzącego do nieprawidłowego odżywienia, ulega degeneracji. Chondromalacja rzepki jest zmiękczeniem chrząstki stawowej, przez co staje się ona podatna na pęknięcia i uszkodzenia.
Obserwuje się, że u kobiet, ze względu na budowę miednicy jest większa skłonność do uciekania rzepki na bok.
Objawy: ból występujący z przodu kolana, ból po długotrwałym siedzeniu, ból podczas wchodzenia i schodzenia ze schodów, ból przy zgięciu stawu kolanowego, rzadko może pojawić się obrzęk
Leczenie: W zależności od fazy choroby leczenie polega na łagodzeniu dolegliwości bólowych i stanu zapalnego oraz ćwiczeniach wzmacniających mięśnie pośladkowe i czworogłowych uda. Ważnym elementem jest unikanie przeciążeń stawu kolanowego. Gdy fizjoterapia nie przynosi żadnych efektów pacjenta poddaje się zabiegowi artroskopii kolana.
Przyparcie boczne rzepki
Przyparcie boczne rzepki dotyczy stawu rzepkowo-udowego. Rzepka znajduje się między kłykciami kości i udowej w centralnej części. W sytuacji, gdy zaczyna się przesuwać w kierunku bocznym i uciskać na kłykieć boczny kości udowej mówimy o przyparciu bocznym rzepki. Głowa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego uda jest osłabiona
.
Przyczyny: wrodzona nieprawidłowa budowa rzepki, przemieszczenie przyczepu mięśnia czworogłowego uda, nadmierna rotacja zewnętrzna podudzia, szeroka miednica, nadmierna pronacja stopy, uraz, przykurcz pasma biodrowo-piszczelowego
Objawy: ból z przodu lub z boku stawu kolanowego w wyniku zwiększonego ciśnienia śródkostnego, przeskakiwanie i „uciekanie” kolana wynikające z nieprawidłowego toru przesuwania się rzepki, zmniejszona ruchomość rzepki
Leczenie obejmuje fizjoterapię oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Gdy fizjoterapia nie przynosi poprawy i dodatkowo występuje podwichnięcie rzepki wykonuje się zabieg artroskopii, polegający na uwolnieniu bocznego troczka rzepki.
Celem rehabilitacji jest zmniejszenie dolegliwości bólowych, praca nad stabilnością stawu i ruchomością rzepki. Fizjoterapia obejmuje terapię manualną, ćwiczenia wzmacniające mięśnie pośladkowe średnie, obszerne przyśrodkowe, ćwiczenia rozciągające mięśnie czwrogołowe i pasmo biodrowo-piszczelowe, ćwiczenia stabilizacji, kinesiotaping wspomagający korektę rzepki oraz zabiegi fizykalne.
Niestabilność kolan
Powstaje, gdy dojdzie do uszkodzenia więzadła w kolanie, którego funkcją jest stabilizacja. Uraz może dotyczyć następujących więzadeł: krzyżowego przedniego (ACL), krzyżowego tylnego (PCL), pobocznego piszczelowego (MCL) lub pobocznego piszczelowego (LCL). W zależności od uszkodzonego więzadła objawy mogą się różnić. Różne są również mechanizmy urazu. Do typowych objawów należą dolegliwości bólowe stawu, krwiaki stawu, uczucie przeskakiwania i niestabilności stawu.
Jakie są metody rehabilitacji?
- kinesiotaping, mający na celu stabilizację kolana
- ćwiczenia wzmacniające aparat mięśniowy
- ćwiczenia propriocepcji
- w fazie ostrej fizykoterapia: krioterapia, magnetoterapia, laseroterapia, elektroterapia
Konflikt rzepkowo-udowy
Zespół dolegliwości bólowych w obrębie rzepki, wywołany przeciążeniem stawu rzepkowo-udowego. Charakterystycznym objawem jest ból w przedniej części stawu kolanowego, nasilający się po intensywnej aktywności fizycznej lub po długotrwałym siedzeniu. Najczęstszą przyczyną są mikrourazy, powstające w wyniku przeciążeń, dysbalans mięśniowy oraz nieprawidłowa biomechanika stawu kolanowego. Leczenie polega na wprowadzeniu fizjoterapii i pracy nad aparatem mięśniowym-wzmacnianiem osłabionych mięśni, ruchomością stawu, rozciąganiem przykurczonych struktur, redukcją stanu zapalnego i dolegliwości bólowych.
Jakie są metody rehabilitacji?
- terapia manualna
- ćwiczenia wzmacniające głowę przyśrodkową mięśnia czworogłowego
- ćwiczenia rozluźniające
- kinesiotaping
- ćwiczenia czucia głębokiego
- fizykoterapia (krioterapia miejscowa, pole magnetyczne, elektrostymulacja)
Zalecenia: unikanie nadmiernego obciążania stawu kolanowego
