Uszkodzenie stawu skokowego – fizjoterapia w leczeniu i rehabilitacji

Staw skokowy składa się z trzech głównych części, z których każda odpowiada za prawidłową biomechanikę ruchu:

• Staw skokowo-goleniowy (górny):
  Łączy dolne części kości piszczelowej i strzałkowej z górną częścią kości skokowej. Powierzchnie stawowe obejmują główkę stawową kości skokowej oraz panewki stawowe kości piszczelowej i strzałkowej. Stabilność zapewnia torebka stawowa oraz więzadła, m.in. więzadło trójgraniaste oraz więzadła skokowo-strzałkowe (ATFL, PTFL, CFL).
• Staw skokowy dolny:
  Dzieli się na:
  • Staw skokowy tylny (skokowo-piętowy):
    Główkę stawową stanowi powierzchnia stawowa kości piętowej, a panewkę – powierzchnia stawowa kości skokowej.
  • Staw skokowy przedni (skokowo-piętowo-łódkowy):
    Główkę stanowi powierzchnia stawowa łódkowata kości skokowej, a panewką – powierzchnie stawowe kości łódkowatej i części kości piętowej.
• Staw piszczelowo-strzałkowy dolny:
  Łączy dolne końce kości piszczelowej i strzałkowej. Powierzchnie stawowe są płaskie i owalne, a stabilność wspiera więzozrost piszczelowo-strzałkowy oraz błona międzykostna goleni.

Uszkodzenia stawu skokowego mogą wynikać zarówno z urazów mechanicznych, jak i przeciążeń. Do najczęstszych przyczyn należą:

• Urazy mechaniczne:
  • Niewłaściwe postawienie stopy na nierównym podłożu.
  • Nagły skręt stopy lub nadmierne obciążenie przy ruchu bocznym.
  • Bezpośrednie uderzenia, np. podczas wypadków lub kontaktowych sportów (hokej, rugby).
• Przeciążenia i mikrourazy:
  • Nadmierna eksploatacja stawu przy intensywnej aktywności sportowej (bieganie, piłka nożna, koszykówka).
  • Niewłaściwe obuwie, zwłaszcza modele na wysokim obcasie, które nierównomiernie obciążają staw.
  • Wady postawy, nieprawidłowy chód oraz zbyt szybkie zwiększenie intensywności treningu.
  • Otyłość, zwiększająca obciążenie stawu skokowego.

Najczęściej występujące kontuzje to:

• Skręcenie stawu skokowego: Zwykle w mechanizmie inwersyjnym, najczęściej uszkodzeniu ulegają więzadła boczne (np. ATFL).
• Zwichnięcie stawu skokowego: Dochodzi do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych, wymagając szybkiej interwencji medycznej.
• Złamania: Dotyczą kości tworzących staw, np. kości skokowej, piszczelowej lub strzałkowej.
• Kontuzje przeciążeniowe: Zapalenia ścięgien (np. Achillesa), przeciążenia więzadeł, zapalenie kaletek maziowych, zespoły przeciążeniowe chrząstki stawowej oraz zmęczeniowe złamania.

Uszkodzenia stawu skokowego mogą manifestować się różnymi objawami, zależnie od rodzaju i nasilenia kontuzji:

• Ból: Może być ostry (przy skręceniach, złamaniach) lub tępy (przy przewlekłych uszkodzeniach, np. zapaleniach).
• Obrzęk: Widoczny obrzęk, szczególnie przy skręceniach lub złamaniach.
• Zaczerwienienie i siniaki: Wynikające z uszkodzenia naczyń krwionośnych.
• Ograniczenie ruchomości: Trudności w poruszaniu stopą i chodzeniu.
• Zaburzenia równowagi: Utrudnione utrzymanie równowagi zwiększa ryzyko kolejnych upadków.

Dokładna diagnoza jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Proces diagnostyczny obejmuje:

• • Badanie podmiotowe (wywiad): Zbieranie informacji o urazie, objawach oraz historii medycznej pacjenta przez ortopedę lub fizjoterapeutę.
  • Badanie przedmiotowe (ocena funkcjonalna): Ocena zakresu ruchu, stabilności stawu, obecności bólu i obrzęku.
  • Badania obrazowe: RTG, USG lub rezonans magnetyczny (MRI) w celu dokładnej oceny stanu tkanek miękkich i kości.

Fizjoterapia jest fundamentem leczenia uszkodzeń stawu skokowego. W zależności od fazy leczenia, metody terapeutyczne obejmują:

1. Faza ostrych objawów (I):
   • Cel: Zmniejszenie bólu, obrzęku i zapalenia oraz stopniowe uruchomienie stawu.
   • Stosowane metody: terapia manualna, krioterapia, unieruchomienie stawu w stabilnej pozycji oraz unikanie nadmiernego obciążenia.
2. Faza rehabilitacyjna (II):
   • Cel: Przywrócenie pełnego zakresu ruchu.
   • Ćwiczenia: Rozciągające, wzmacniające mięśnie i ścięgna oraz poprawiające stabilność i równowagę.
3. Faza funkcjonalna (III):
   • Cel: Powrót do pełnej aktywności fizycznej.
   • Ćwiczenia: Dynamiczne treningi poprawiające koordynację, stabilność oraz siłę mięśniową.

Dodatkowo, w leczeniu mogą być stosowane inne metody, takie jak farmakoterapia (leki przeciwbólowe, przeciwzapalne) oraz, w cięższych przypadkach, interwencje chirurgiczne.

Trening personalny jest doskonałym uzupełnieniem procesu rehabilitacji. Indywidualnie dobrany program ćwiczeń pomaga w:

• Wzmacnianiu mięśni stabilizujących staw skokowy.
• Poprawie zakresu ruchu i koordynacji.
• Przygotowaniu organizmu do powrotu do aktywności sportowej, minimalizując ryzyko kolejnych kontuzji.

Profilaktyka jest kluczowa, zwłaszcza dla osób aktywnych fizycznie. Oto kilka sprawdzonych metod, które mogą pomóc w zapobieganiu kontuzjom:

• Wzmocnienie mięśni: Regularne ćwiczenia, zwłaszcza te wykonywane pod okiem trenera personalnego, wzmacniają mięśnie nóg oraz staw skokowy.
• Stretching: Rozciąganie poprawia elastyczność mięśni i zakres ruchu.
• Odpowiednie obuwie: Noszenie butów zapewniających stabilność i amortyzację zmniejsza ryzyko mikrourazów.
• Unikanie nadmiernego obciążenia: Regularny odpoczynek oraz stopniowe zwiększanie intensywności treningu pozwalają uniknąć przeciążeń.
• Korekta postawy: Dbałość o właściwy chód i rozkład obciążenia stawu zmniejsza ryzyko urazów.